Nie da się strategicznie rozwijać miasta bez dobrze prowadzonej polityki finansowej samorządu. Planowanie finansowe w ujęciu rocznym to zdecydowanie za mało. Dlatego samorządy zobowiązane są przegotowywać wieloletnie perspektywy finansowe, czyli dokumenty, które będąc dobrze skonstruowanymi, zapewniają stabilność finansową gminy w perspektywie długookresowej. Założenia przyjęte w perspektywie wieloletniej znajdują następnie swoje odzwierciedlenie w budżecie miasta, czyli rocznym planie finansowym. To z niego dowiadujemy się jak funkcjonuje miasto i wiemy skąd bierze ono pieniądze oraz na co je wydaje.
Przyjrzyjmy się zatem budżetowi na 2024 r. i zastanówmy, czy jest on stabilnie skonstruowany, tak aby potrzeby wydatkowe, które wynikają z obowiązującego prawa i oczekiwań społecznych, mogły zostać zaspokojone, jakie są możliwości dochodowe.
Dochody
Planowany dochód w 2024 r. to 130,5 mln zł. Składają się na niego dochody bieżące w wysokości 102,4 mln zł oraz dochody majątkowe (m.in. dotacje) – 28,1 mln zł.
Czym są dochody majątkowe? To w zdecydowanej większości środki, które uzyskujemy z różnych funduszy zewnętrznych na miejskie inwestycje.
Natomiast dochody bieżące to między innymi wpływy z podatków i opłat, które w 2024 roku zostały zaplanowane na 61,7 mln zł. Co mieści się w tej kategorii? Są to m.in. podatek dochodowy od osób fizycznych 49,8 mln zł (48,6% dochodów bieżących), podatek od nieruchomości 10,4 mln zł (8,5%) oraz podatek dochodowy od osób prawnych 0,6 mln zł (0,6 %).
Istotne jest to, że dochody z podatków i opłat stanowią aż 60,3 % dochodów bieżących. Podobnie jest w okolicznych gminach: Brwinów 68,5%, Podkowa Leśna 57,6 % oraz Grodzisk Mazowiecki 61,4 %.
Tym jednak co wyróżnia sytuację Milanówka jest wysoki udział podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) w dochodach bieżących. W Milanówku wynosi on 48,6 %, podobnie jest w Podkowie Leśnej 48,3%. Natomiast w Brwinowie i Grodzisku Mazowieckim jest on zdecydowanie niższy, odpowiednio 38,4 % oraz 29,3%.
Odwrotna sytuacja jest w przypadku udziału podatku od nieruchomości w dochodach bieżących gmin, który w Milanówku wyniesie 8,5 %, w Podkowie Leśnej – 5,8%, w Grodzisku Mazowieckim 15,2%, a w Brwinowie aż 23,7 %.
Kolejne czynniki, jakie należy wziąć pod uwagę analizując sytuację dochodową miasta, wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych w przeliczeniu na mieszkańca. W Milanówku wynosi on 3153 zł, w Grodzisku Mazowieckim 2445 zł, w Brwinowie 3067 zł, a w Podkowie Leśnej aż 5074 zł.
W Brwinowie i Grodzisku zdecydowanie większy jest wpływ podatku od nieruchomości w dochodach bieżących, w szczególności podatku od nieruchomości od firm (osób prawnych). Milanówek i Podkowa Leśna mają podobną strukturę dochodów z podatku PIT, jednak ten dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest w Podkowie wyższy o ponad 65 % niż w Milanówku.
Wydatki
Podobnie jak dochody wydatki możemy podzielić na wydatki bieżące i wydatki majątkowe (inwestycyjne). Wydatki bieżące to 99,4 mln zł, a majątkowe 39,0 mln zł. Oznacza to, że zaplanowaliśmy, że wydamy 138,4 mln zł przy 130,5 mln dochodów.
W tej chwili bez danych finansowych z wykonania budżetu 2023 rok, które niestety będą prawdopodobnie dostępne po wyborach, nie jesteśmy w stanie określić, z czego faktycznie zostanie sfinansowana różnica, czyli prawie 8 mln zł. Być może będzie sfinansowana ze środków, które zostaną z niewykorzystanego budżetu za 2023 rok i/lub pożyczek, kredytów, emisji obligacji.
Zwiększenie dochodów bieżących i zmniejszenie wydatków bieżących.
Kluczowe jest, by skupić się na zwiększeniu dochodów bieżących i zmniejszeniu wydatków bieżących. Używając języka spółek, powinniśmy zwiększać dochody i minimalizować wydatki, czyli maksymalizować zysk. Mówiąc językiem finansów publicznych, chcemy wypracować nadwyżkę dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi, którą będziemy mogli przeznaczyć na wydatki majątkowe (inwestycje).
Proste, prawda? Niestety, łatwo napisać, gorzej natomiast jest z wykonaniem. Edukacja, kultura, pomoc społeczna, wsparcie seniorów, ochrona zdrowia, utrzymanie straży miejskiej, funkcjonowanie urzędu miasta, utrzymanie porządku, gospodarka mieszkaniowa to działy, na których oszczędzać nie chcemy, a czasem nawet nie możemy, bo państwo nakłada standardy w zakresie ich finansowania.
Czy w takim razie możliwe jest zwiększenie dochodów bieżących i ograniczenie pozostałych wydatków? Tak.
Poniżej trzy sposoby, jak można to osiągnąć.
– Podatek PIT, czyli wpływanie na decyzje podatników o miejscu rozliczania podatku
W ostatnich wyborach parlamentarnych głosowało 207 osób na podstawie zaświadczenie o prawie do głosowania. Jeżeli przyjmiemy, że dopisanie do rejestru wyborców nie było związane z turystyką wyborczą, to o podatki tych 207 osób powinniśmy zabiegać. Przy założeniu, że średni dochód na wyborcę wynosi 3917 zł, teoretyczny przychód z tego tytułu mógłby wynieść około 0,8 mln zł. Oczywiście są to szacunki, ale dokładne określenie liczba osób, które nie płacą podatku w Milanówku jest dosyć trudne do oszacowania, ale nawet zwiększenie dochodów bieżących o prawie 1 mln zł pozwoli na przeprowadzanie dodatkowych inwestycji.
Z pewnością zachętą do rozliczenia podatków w Milanówku będzie wydawanie karty miejskiej mieszkańcom, która np. będzie uprawniała do zniżek u lokalnych przedsiębiorców, czy też zabieganie o rozszerzenie warszawskiej strefy transportu miejskiego do Milanówka.
– Stawki za śmieci, czyli pieniądze wyrzucane do kosza
Z sąsiednich gmin tylko Grodzisk Mazowiecki z opłaty od mieszkańców pokrywa koszty gospodarowania odpadami komunalnymi, a nawet w planach na 2024 rok opłaty od mieszkańców mają przewyższać koszty.
Milanówek z opłat od mieszkańców pokrywa tylko 49,7% kosztów gospodarki odpadami komunalnymi i jest to najgorszy wskaźnik z okolicznych gmin. W Podkowie Leśnej wskaźnik wynosi 58,4 % w Brwinowie 84,5%. W liczbach bezwzględnych w Milanówku planowany dochód z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi to 4.003.536 zł przy planowanych wydatkach na kwotę 8.049.641 zł
Wskazane jest zwiększenie dochodu z opłaty poprzez uszczelnienie systemu jej pobierania. Według danych za 2022 r. liczba mieszkańców Milanówka wynosiła 15398 (pobyt stały), natomiast liczba osób według złożonych deklaracji wynosiła 13865 (stan na dzień 31.12.2022 r.). Różnica to ponad 1500 osób.
Ponadto należy wprowadzić do umów na odbiór odpadów obowiązkowe ważenie worków z odpadami, tak żeby płacić za faktyczną ilość odebranych śmieci, a nie za liczbę worków. Warto pamiętać, że dziś surowce wtórne są pożądane na rynku i są elementem obrotu gospodarczego, a tym samym źródłem przychodu. Działający w Milanówku punkt selektywnego zbierania odpadów, możemy rozszerzyć o punkt skupu makulatury oraz wybranych metali. Według raportu w 2022 r. wytworzyliśmy 277 ton opakowań z papieru i tektury.
Możemy zmniejszyć koszt opłat za odbiór odpadów komunalnych oraz wygenerować dodatkowy przychód. W Grodzisku Mazowieckim ten koszt w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 34,23 zł, a w Milanówku aż 42,50 zł. Redukcja kosztów do poziomu 35 zł to oszczędność w kwocie ponad 1,4 mln zł, czyli dodatkowe środki na wydatki majątkowe (inwestycje). Ważna jest również edukacja ekologiczna i zwiększenie świadomości mieszkańców w tym zakresie. Mniej śmieci więcej nowych dróg.
– Oświetlenie miejskie? „Jasne”, że powinniśmy je zmodernizować!
Według planu wydatków na 2024 r. koszt oświetlenia ulic, parków i dróg to wydatek 2,8 mln zł
Miejski system oświetlenia w zdecydowanej większości oparty jest w dalszym ciągu na oprawach sodowych. Według raportu o stanie Gminy Milanówek za 2022 r. w mieście funkcjonowało 2811 opraw oświetleniowych z tego aż 2705 to oprawy sodowe. W 2023 r. tylko niewielka część opraw została wymieniona.
Dla porównania w Podkowie Leśnej, która wymieniła oprawy na LED, na oświetlenie ulic, parków i dróg na 2024 r. zaplanowana jest kwota 0,5 mln zł przy około 1100 opraw oświetleniowych. W naszym przypadku sukcesywna wymiana opraw oświetleniowych powinna zredukować koszty oświetlenia miejskiej infrastruktury o ponad 50%!
Oczywiście to tylko wybrane zagadnienie gospodarki finansowej gminy.
Pamiętajmy, że kluczowe jest też realizowanie w 100% w każdym roku zaplanowanych wydatków majątkowych. Nie może być takiej sytuacji, jak w 2021 roku, że wdajemy niespełna 30% zaplanowany środków na inwestycje. Oprócz zwiększenia dochodów i zmniejszenia wydatków ważne jest systematycznie pozyskiwanie środków zewnętrznych na wydatki majątkowe (inwestycyjne) zarówno z programów rządowych i resortowych, środków Unii Europejskiej i innych dostępnych programów grantowych.
Możliwości jest wiele, ale to już tematy na inną rozmowę.